ADALET – ERDEM – MAKULİYET

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Kişilere değer katan, erdem ve fazilettir. Sosyal kurumların, yani devletin erdemi ise adalettir.
Adaletli olmayan devlet, erdemsizdir. Farabi, Medinetü’l Fazıla adlı eserinde erdemli toplumun vasıflarını sayar; ve der ki: “Erdemli toplumun erdemli devleti, erdemli devletin de erdemli toplumu olur.”
Erdemli bir toplumu, erdemsizler yönetemez.

Kısaca:
Erdemsiz devletin erdemli vatandaşı olmaz.
Cennete giden yollar erdemle döşenmiştir; erdemi yani fazileti olmayanın ebedi saadeti de olmaz.

Adalet, yer gösterme işidir. Bu açıdan topoğrafyayla ilgilidir.
Adalet tecelli ettiğinde, “Adalet yerini buldu” deriz.
Mecelle, “Adalet, eşyayı yerli yerine koymaktır” diye tarif eder.
Yani adalet; atın önündeki eti ite, itin önündeki otu da ata vermemektir.
Adalet, her şeyi olması gereken yere koymaktır.

Hakkın yerini bulmasıyla, adaletin yerini bulması farklıdır.
Örneğin; biri diğerinin hakkını aldığında, o hak gasp edenden alınıp hak sahibine verildiğinde “hak yerini buldu” deriz. Ancak burada adalet tam tecelli etmiş olmaz.
Adalet, hakkı gasp eden suçlunun da hakkını gözetmeyi gerektirir.
Suçlunun hakkı ise cezadır.
Suçluya ceza verilmezse, bu kez suçlunun hakkına girilmiş olur.
Ancak adalet, kimseye “yerin erdemlerinden” bahsetmez; herkese “yer”ini bulma hakkı tanır.
Bunu da hukuken teminat altına alır.

Adalet; kimse için “iyi”nin ne olduğunu söylemez.
Asıl ilgilendiği şey, herkesin herhangi bir “iyi”yi seçme ve terk etme hakkının güvence altına alınmasıdır.

Adaletin kuralı, aklın kuralıdır.
Aklın ve adaletin istikameti ise ahlaktır.
Adaletsizlik, bir nevi akılsızlık ve ahlaksızlıktır.
Adalet; “eşitlere eşit muamele et, benzer şeylere benzer muamele et” der.

Adaletin kuralı hakikat değil, makuliyettir.
Kısaca:
Adalet, en yüksek “iyi” değilse bile, en yüksek kamusal iyidir.
Çünkü bir yerde adalete ihtiyaç duyuluyorsa, orada zaten adaletsizlik vardır.
Bu yüzden diyoruz ki:
Adalet, en iyi erdem değilse bile, en yüksek kamusal iyidir.

Peki, adaletin de üstünde olan erdemler var mıdır?
Elbette vardır:
Vefa, diğergâmlık, fedakârlık, isâr ruhu, merhamet, vicdan…
Tüm bunlar, adaletin üstündeki erdemlerdir.

Adalet, makuliyeti var eder.
Makuliyet; ortak bir varoluşun asgarî standartlarını arama iştiyakına denir.
Adalet olmazsa, makuliyet olmaz.
Makuliyet olmazsa, makbuliyet olmaz.
Makbuliyeti olmayan “devlet” sayılmaz.
Makbul olmayan devletin, makbul vatandaşı da olmaz…

Bu yüzden:
Her yerde adalet.
Her zaman adalet.
Herkese adalet.

Bu söz, sadece bir dilek değil, bir varoluş ilkesi olmalı.
Ve dilimize pelesenk olmalı…