ŞİİR SANATININ PSİKOLOJİK TEMELLERİ

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

İNSAN RUHUNUN DERİN ODASINA DOĞRU UZANAN SÖZ

İnsan, yüzyıllardır duygusunu kelimenin içine saklamaya çalışıyor. Kimi zaman bir mısranın kıyısına tutunuyor, kimi zaman bir dizede kendini yeniden kuruyor. Şiir, hiçbir çağda yalnızca “güzel söz söyleme sanatı” olmadı. O, ruhun kendi kendini onarma biçimi ve bilinçaltının sızdırdığı gölgeler; benliğin kendine oyduğu ince bir ses mimarisi oldu.
Bugün psikoloji, nörobilim ve kültür araştırmaları, şiirin insan zihnindeki yerini daha berrak gösteriyor. Şiir; duyguları düzenleyen, belleği harekete geçiren, kimliği biçimlendiren, kültürel hafızayı taşıyan çok katmanlı bir iç yolculuktur. Kelime, bir sanat malzemesi olmanın ötesine geçip bir ruhsal düzenleme aracına dönüşür.

Bilinçaltının İmgeyle Konuşması

Freud, rüyaları “bilinçaltına giden kral yolu” olarak tanımladı. Ama şairler o yollarda çoktan gezinmişti. Şiir, rüyanın ayakta görülen hâlidir. Bastırılmış arzular, kapanmamış yaralar, çocukluktan kalan yarım sesler… Hepsi imgenin kıyısından hayat bulur. Bir kelime görünür, bir metafor belirir; insan kendi bilinçaltına maksatsızca yakalanır.

Duygusal Düzenlemenin Estetik Hâli

Modern psikoloji bize şunu söylüyor: İnsan, duygularını tanıdıkça, ifade ettikçe ve yeniden yapılandırdıkça güçlenir. Şiir, tam da bu sürecin kalbinde durur.
Bir dize öfkeyi yumuşatır, yasın ağırlığını hafifletir, kaygının dağınıklığını bir ritimle toparlar. Estetik çerçeve, duyguyu güvenli bir alana çeker. Şair yazarken arınır; okur okurken.

Belleğin Derin Kuyusu

Bellek yalnızca bilgi saklamaz; duygu saklar, kokular saklar, şehirler saklar. Bir mısra, yıllar önce unutuldu sanılan bir anıyı yerinden kıpırdatır. Kelime, hafızanın karanlık kuyusuna atılan bir taş gibi, içimizde halkalarını büyütür.

Akış Hâli: Zamanın Unutulduğu Yer

Yaratıcılık anlarında zamanın buharlaşması, şairin en tanıdık hâlidir. Bilim buna “akış” diyor. Kişi kendini tamamen yaptığı işe kaptırıyor; benlik arka plana çekiliyor. Ritmin, sözün, imgenin arasında bir sessizlik açılıyor. Orada ne şair kendidir ne zaman saatleri gösterir.

Kimlik İnşası: “Ben Kimim?” Sorusunun Mısra Hâli

İnsanın kendini anlatması, aslında kendini inşa etmesidir. Şair her dizede kendi benliğini bir tuğla daha koyar.
Bu yüzden gençler şiire koşar; çünkü şiir, kimliğin kendini göstermek için seçtiği en incelikli sahnedir.

Kültürel Hafızanın Nefesi

Milletler hafızalarını destanlarla, türkülerle, ağıtlarla, ilahilerle taşır. Bizim topraklarda şiir her zaman sözden büyük oldu. Ozanın dili, dervişin nefesi, meşkin kadim geleneği… Hepsi şiirin içinde birleşerek toplumsal psikolojiyi bugüne taşıdı.
Şiir; bilincin, bilinçaltının, duygunun, kimliğin ve kültürün kesiştiği bir ruh haritasıdır.
Sözcük, insanın iç karanlığına tuttuğu küçük ama vazgeçilmez bir fenerdir.
Ve insan — hangi çağda yaşarsa yaşasın — kendine dokunmak istediğinde hâlâ bir dizeye sığınır.