EY ÖZGÜRLÜK

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

2

Özgürlük, temel tanımıyla; kişinin, baskı, zorlama veya kısıtlamalardan bağımsız olarak, kendini ve düşüncelerini ifade edebilme ve fiili olarak eyleme geçebilme hakkı ve yetisidir.

Özgürlük kavramının; felsefi, sosyolojik, psikolojik ve hukuki olarak pek çok tanımlaması bulunsa da pratik olarak; başkalarının özgürlüğüne zarar vermeden kendi hayatı, inançları ve değerleri üzerinde söz sahibi olabilmektir ve istediği her şeyi yapabilmekten ziyade, istemediği şeyleri yapmaya zorlanmamaktır.

Özgür(lük) kelimesi etimolojik olarak Türkçe kökenlidir, Uygur Türkçesinde “ozmak” (azat etmek, kurtarmak) ve “ozgurmak” (salmak) fiillerinden türetilmiştir ve Türkçede “öz” (bir kimsenin benliği, kendi manevi varlığı) ve “gür” (bol, güçlü, çok sık, yüksek) kelimelerinin birleştirilmesinden oluşmuştur…

Özgürlük kelimesinin eş anlamlısı olarak günümüzde hâlâ yaygın olarak kullanılan “hürriyet” kelimesi ise Arapça “ḥrr” kökünden türeyerek (ḥûrriyyat – köle olmama, azatlık) dilimize geçmiştir.

Batı Felsefesine Göre İnsanı Özgür Kılan Nedir?

Batı felsefesinde özgürlük kavramı genel olarak, determinizm ve özgür irade arasındaki ilişkiye dayanır.

Katı deterministler; esasen insanların özgür iradesinin olmadığını, eylemlerimizin biyolojik ve çevresel faktörlere dayandığını savunur.

Liberteryenler; özgür iradenin varlığını savunur.

Bağdaştırıcılar; determinizm ile özgür iradenin birbiriyle çeliştiğini savunur.

Politik özgürlükçüler; özgürlüğü, kapitalist sistemin getirdiği sömürü düzeninin yok ettiğini savunur.

Karl Marx’a göre; toplumsal dönüşüm ve sınıf mücadelesi, özgürlüğün anahtarıdır.

Varoluşçu felsefede ise; özgürlük, varoluşun en önemli koşuludur.

Sartre’ye göre; özgürlük, eyleme geçerek ve bağırarak varlığını göstermektir.

Camus’ya göre; direnmek ve başkaldırmaktır.

Aristo’ya göre; düşünmektir.

Jean-Jacques Rousseau’ya göre; bireysellikten genele dönüşen iradedir.

Platon’a göre; öğrenmektir.

Nietzsche’ye göre; kendin olmaktır.

İmmanuel Kant’a göre; bireyin akla dayalı ahlaki değerlerinin üstünlüğüyledir.

Kierkegaard’a göre; kendini seçmektir.

Victor Hugo’ya göre; vicdanınız temizse özgürsünüz demektir.

Batı’da 18. yüzyıldan itibaren, ülkemizde ve gelişmekte olan ülkelerde ise son yüzyılda; yaşama hakkı, kişi hürriyeti ve güvenliği, özel hayatın gizliliği ve korunması, yerleşme ve seyahat hürriyeti, din ve vicdan hürriyeti, düşünce ve kanaat hürriyeti, bilim ve sanat hürriyeti, basın ve yayınla ilgili hürriyetler, toplantı ve gösteri hakkı ve hak arama hürriyeti gibi temel, yasal ve insani hak ve özgürlükler bağlamında yapılan anayasalar, kanunlar, bildiri ve sözleşmeler, Batı’da büyük oranda usulüne uygun olarak hayata geçirilse de, ülkemizde ve gelişmekte olan ülkelerde uygulanan oportünist politikalar neticesinde kâğıt üzerinde kalması, toplum nezdinde infial yaratmakta ve büyük hayal kırıklıkları oluşturmaktadır.

Tevhit, Hür İradenin Kalesidir

İslam’a göre; düşünce ve inanç özgürlüğü, Allah’ın kullarına lütfettiği temel insani haklardandır ve Kur’an-ı Kerim’de insana inanç ve düşünce özgürlüğü alanında bir sınırlama getirilmemiştir…

İnsan, yalnızca Allah’a iman ettikçe, hak, hukuk, adalet gibi İslam fıkhının temel usullerini gözettikçe, ilmiyle, ameliyle, vicdanıyla hareket ettikçe, insani ve ahlaki değerler bütününü şiar edindikçe hür olur.

Özgürlük, Farabi’ye göre; kalbine kulak vermektir. Gazali’ye göre; irade etmektir. İbni Rüşt’e göre; vicdanlı olmaktır. Mevlânâ’ya göre: maddi ve nefsani bağlardan kurtulmaktır. Zira insan aşkla yanarsa özgür olur.

Bu minvalde tevhit, hür iradenin kalesidir diyebilir, tevekkül dairesinde; Allah’tan başka kimseden ummayarak ve kula kulluk etmeyerek, mukallit, dalkavuk ve tamahkâr olmayarak, hak, hukuk gözeterek, adil olarak, öğrenerek, okuyarak, onurlu bir yaşam seçerek güçlenebilir ve özgürleşebiliriz.

Hz. Ali (RA)’ın buyurduğu gibi; “Hırs seni kul etmesin, Hak seni hür yarattı.”

Ey Özgürlük

Dünya tarihi boyunca, insan onurunun en temel değerlerinden biri olan “özgürlük” için mücadele eden, Malcolm X, Nelson Mandela, Mustafa Kemal Atatürk, Osman Batur, Mahatma Gandhi, Che Guevara, Martin Luther gibi birçok devlet adamı, asker, savaşçı ve aktivist; halklarının bağımsızlıkları, inançları ve hürriyetleri uğruna mücadele ederek ve savaşarak, yalnızca kendi halklarının kahramanı olmakla kalmamış, hak, adalet ve özgürlüğe değer veren tüm insanlığın kahramanı olarak, üretilen edebi eserlere ve sanat eserlerine ilham olmuşlardır.

Nitekim dünyada üretilen, esaret, savaş ve özgürlük konulu sinema ve tiyatro eserlerinin sayısı, aksiyon, macera, aşk vs… konulu filmlerden ve oyunlardan geri kalmayacak düzeydedir ve dünya ve Türk edebiyatındaki özgürlük temalı eserler, en çok esaret ve sömürü dönemlerinde yazılmıştır.

Millî edebiyat dönemimizde çokça işlenen özgürlük temalı eserler, dünyadaki sosyo-politik değişimlerle birlikte, 2. Yeniciler akımı ve toplumcu gerçekçi ekolüyle tekrar yükselişe geçmiştir…

Dünyada en çok bilinen, okunan ve bestelenen özgürlük şiiri olan; Fransız şair Paul Éluard tarafından II. Dünya Savaşı sırasında Almanya’nın Fransa’yı işgali üzerine 1942 yılında yazılan “Liberté” (Özgürlük) isimli şiirin, Melih Cevdet Anday ve Orhan Veli Kanık tarafından Türkçeye çevirisinin yapılması ve 1947 yılında Varlık Yayınları tarafından basılan Fransız Şiiri Antolojisi’nde yer alması, o yıllarda yeniden yükselen toplumcu gerçekçi şiir ekolünün itici gücü olmuştur diyebiliriz.

Şiir, sonraki yıllarda, “Ey Özgürlük” ismiyle, sanatçı Zülfü Livaneli tarafından marş formunda bestelenerek söylenmiştir.

Türk Edebiyatında Özgürlük Temalı Dizelerden Örnekler

• Merhum millî şairimiz Mehmet Akif Ersoy’un yazdığı İstiklal Marşımız, millî mücadele döneminin en önemli ve en güçlü özgürlük manifestosudur.
  “Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım
  Hangi çılgın bana zincir vuracakmış, şaşarım”
• Eserlerinde millî kimlik, vatan ve hürriyet gibi kavramlara çokça yer veren sosyolog şair-yazar Ziya Gökalp’in Hürriyet Marşı’ndan;
  “Kükreyen arslana zincir takılmaz
  Adalet, zalime merhamet kılmaz”
• Hürriyet, vatan ve millet temalarıyla tanınan Tanzimat dönemi vatan şairimiz Namık Kemal’in Hürriyet Kasidesi’nden;
  “Ne mümkün zulm ile bî-dâd ile imhâ-yı hürriyet
  Çalış idraki kaldır muktedirsen âdemiyetten”
• Toplumcu gerçekçilik akımı şairlerimizden Nazım Hikmet Ran’ın “Davet” isimli şiirinden;
  “Yaşamak bir ağaç gibi tek ve hür
  Ve bir orman gibi kardeşçesine
  Bu hasret bizim…”
• Düşünce özgürlüğünü, bireysel ve toplumsal özgürlükleri lirik bir üslupla dile getiren, sosyalist düşünceye mensup şairlerimizden Sabahattin Ali’nin, Sinop Cezaevi’nde tutuklu olduğu yıllarda yazdığı “Aldırma Gönül” adlı şiirinden;
  “Kurşun ata ata biter
  Yollar gide gide biter
  Mahpus yata yata biter
  Aldırma gönül, aldırma”