6

BEĞENDİM

ABONE OL

News

1

Türk edebiyatında çokça işlenen aşk, inanç ve kahramanlık temalı şiirlerin yanı sıra, ölüm ve yas temalı şiirler de manevi dünyamızın ve maziden atiye uzanan kültür ve edebiyat köprümüzün kilit taşlarıdır.

Türk şiirinin yüzyıllar öncesinden bugüne kadar uzanan tarihsel değişim sürecindeki Tasavvuf, Bektaşi, Divan ve Halk şiirlerinde, Mersiye, Gazel, Ağıt, Nefes ve Deyişler ve farklı şiir akımları vasıtasıyla işlenen ölüm ve yas temalı eserlere baktığımızda; Her dönemin siyasal, ekonomik, kültürel ve sosyal durumundan etkilenerek kaleme alınan şiirlerin yazım tekniği farklı olsa da ortak paydada aynı acıyı hissederiz.

• Saka Türkleri’nin kahraman hükümdarı Alp Er Tunga’nın ölümü üzerine duyulan acıyı dile getirmek için yazılan “Alp Er Tonga öldü mü / İsiz ajun kaldı mu / Ödlek öçin aldı mu / Emdi yürek yırtılur” dizeleriyle başlayan ‘Alp Er Tunga Sagusu’, XI. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut tarafından Divan-ı Lugati-t Türk içeriğinde derlenmiştir.
• Ölümü, Hak ile bir olmak, Hakka yürümek olarak tanımlayan Bektaşi ve Tasavvuf Edebiyatında; Ölümün sadece bedenin ölümü olduğunu, ruhun ölümsüzlüğünü vurgulayan eserler görmekteyiz; “…Eğer insan isen ölmezsin korkma / Aşığı kurt yemez” diyen Hacı Bektaşi Veli ve öleceği güne düğün günü veya gelin gecesi manasına gelen “Şeb-i Arûs” diyen Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin; “Sanma ki ölüm yok olmaktır. Aslında Hakk’ta kaybolup hep var olmaktır” dediği gibi…
• Divan Şiirinde, ölünün ardından duyulan üzüntü ve acıyı anlatmak, ölen kişiyi övmek amacıyla yazılan mersiyeler, kaside, mesnevi veya terkib-i bend şeklinde yazılırdı. Osmanlı dönemi Divan Şairi Baki’nin Kanuni Sultan Süleyman’ın ölümü üstüne yazdığı Kanuni Mersiyesi ve Taşlıcalı Yahya’nın Şehzade Mustafa için yazdığı mersiyeler dönemin en ünlü mersiyelerindendir.
• Servet-i Fünun Edebiyatının öncülerinden olan Recaizade Mahmut Ekrem Efendi, evladını kaybettiğindeki acıyı anlattığı “Ah Nijad” isimli şiiri; “Hasret beni cayır cayır yakarken, bedenimde buzdan bir el yürüyor” dizesiyle başlıyordu… Tanzimat edebiyatının en önemli şair/yazarlarından biri olan Abdülhak Hamit Tarhan’ın, vefat eden eşi için yazdığı “Makber” isimli eseri, tarzı ve üslubuyla kendisinden sonraki dönemlerde gelen şairlere ilham kaynağı olmuştur.
• Halk Edebiyatındaki ölüm ve yas temalı şiirler, söz sanatlarından arınmış sade bir dil ile dörtlüklerden oluşan hece ölçüsü ile yazılarak, çoğunlukla türkü ve ağıt formunda dile getirilmiştir. Aşık Veysel’in ‘Dostlar Beni Hatırlasın’ şiirindeki gibi; “Can kafeste durmaz uçar / Dünya bir han konan göçer / Ay dolanır yıllar geçer / Dostlar beni hatırlasın…”

Türk şiirindeki Milli Edebiyat dönemi ve Cumhuriyet dönemi sonrasından bugüne kadar uzanan süreçte; Hececiler, Yedi Meşaleciler, Garip Hareketi (Birinci Yeni), Serbest Nazım, Toplumcu Şiir ve İkinci Yeniler gibi gruplarda isimlendirilen şiir akımlarını ve yeni poetikalardaki ölüm temalı şiirleri incelediğimizde, dünya görüşleri ve düşünce yapılarına göre ayrılan ve ayrışan şairlerin şiirlerindeki anlatım ve biçim bakımından farklılıkları, şiirlerinden alıntıladığımız birkaç örnek mısrada görüldüğü gibi açıktır.

• Faruk Nafiz Çamlıbel: “Bazı ruhum kararır kefenlerden, mezardan / Yok mu, Rabbim ölümün bir güzel şekli derdim / O kayalıklarda ilk seni gördüğüm zaman / Hayalimde ölüme en güzel şekli verdim” (Ölümü Hatırlatan Kadın).
• Ziya Osman Saba: “Ey ölü, az daha yaşatmak isterdim seni / Habersiz bırakıp gittiğin evde. / Giysen hazır duran terliklerini / Odalarda dolaşsan, öksürsen / Toplasan bu yaz da bahçende yemişleri / Az daha ömür sürsen.” (Bir Ölünün Arkasından).
• Orhan Veli Kanık: “Ölürüz diye üzülüyoruz? / Ne ettik ne gördük şu fani dünyada kötülükten gayrı? / Ölünce kirlerimizden temizlenir / Ölünce biz de iyi adam oluruz / Şöhretmiş, kadınmış, para hırsıymış hepsini unuturuz” (Ölüme Yakın).
• Ahmet Kutsi Tecer: “Besbelli ölümüm sabahleyindir / İlk ışık korkuyla girerken camdan / Uzan, başucumda perdeyi indir / Mum olduğu gibi kalsın akşamdan.” (Besbelli).
• Turgut Uyar: “Ölüm bir hatıra gibidir insanda / Kâh hatırlanır, kâh unutulur / Fakat bir gün, bir gün nihayet / Gözle görülür elle tutulur.” (Ela Gözlüm-Ölüme Dair Konuşmalar-2).
• Erdem Beyazıt: “Bir gün öleceğim biliyorum / Bunu her an ölür gibi biliyorum” (Ölüm Risalesi).
• Necip Fazıl Kısakürek: “Büyük Randevu; bilsem nerede, saat kaçta / Tabutumun tahtası bilsem hangi ağaçta / Hasis sarraf, kendine bir başka kese diktir / Mezarda geçer akçe, neyse onu biriktir” (Büyük Randevu).
• Nazım Hikmet: “Ben senden önce ölmek isterim / Gidenin arkasından gelen gideni bulacak mı zannediyorsun? / Ben zannetmiyorum bunu / İyisi mi, beni yaktırırsın, odanda ocağın üstüne korsun içinde bir kavanozun” (Ben senden önce ölmek isterim).
• Yahya Kemal Beyatlı: “Bir çok gidenin her biri memnun ki yerinden / Bir çok seneler geçti; dönen yok seferinden.” (Sessiz Gemi).
• Özdemir Asaf: “Ölüm; ben onu çiçeklerle giderken gördüm / Ölüm; ben onu yaşamları bilerken gördüm / Obur doymazlıkların obur açlıklarında / Ölüm; ben onu, varlıkları silerken gördüm.” (Ölüm).
• Ümit Yaşar Oğuzcan: “Bir akşamüstü garipliği sarmışsa her yeri / Güneş devrilmiş renkler solmuş sesler kesilmişse / Son kuşlar da geçip gitmişlerse ufuktan / Ve çiçekler Bükmüşse boyunlarını dalgın dalgın / Bil ki ölüm saati gelmiştir.” (Ölüm Gelmişse).
• Atilla İlhan: “Ölüm kadar çabuksa eğer yaşamak / Hiç doğmamayı isterdim ama bir kere doğmuşum ölmek yasak.” (Ölmek Yasak).
• Sezai Karakoç: “Sevgili, En sevgili, Ey sevgili / Uzatma dünya sürgünümü benim / Ülkendeki kuşlardan ne haber vardır / Mezarlardan bile yükselen bir bahar vardır.” (Sürgün Ülkeden Başkentler Başkentine).

Bir dize de benden olsun efendim:

• Ve çok sonradan anlayacaksın / Ölene değil / O’nu bir daha göremeyeceğin için kendine ağladığını. (Dinle Beni).

Mutluluğu şiirleştirememek şairlerin makus talihi olduğundan mıdır nedir? Ölümün şiir yüzüdür, ölümsüz eserler bırakan, ölümlü şairler.

Banu Sancak