HEMŞERİM, MEMLEKET NERE?

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Yürürken ayaklarımı çok fazla kaldırmadan, zaman zaman yere sürüyerek, zemine yakın adımlar atarım. Nedenini, çok uzun yıllar sonra merhum Yaşar Kemal’in İnce Memed romanını okurken fark ettim.
İnce Memed ve arkadaşı köyden çıkıp kasabaya vardıklarında, sokakta gördükleri bir yabancıya konaklamak için hanın adresini sorarlar. Orada şöyle bir sahne geçer:

Memed: “Biz garibiz,” dedi.
Adam: “Eee… Ne istiyorsunuz?”
Memed ezildi büzüldü: “Han nerede? Onu soracaktım işte,” dedi.
Adam geri döndü: “Gelin arkamdan,” dedi ve bir sokağa saptı.
Adam hızlı hızlı yürüyordu. Memed adamın yürüyüşüne dikkat etti.
Bu, sarp yerlerin insanının (dağ köylülerinin) yürüyüşüydü.
Sarp yerlerin insanları adım atarken ayaklarını havaya fazla kaldırırlar, diz hizasına kadar. Sonra ihtiyatlı, korka korka indirirler.
Halbuki ova insanları tam aksinedir. Ayaklarını yerde sürürcesine…

Yaşar Kemal’in İnce Memed’inde işaret ettiği gibi ve Şair Edip Cansever’in dizelerinde seslendiği gibi:

“İnsan yaşadığı yere benzer.
O yerin suyuna, o yerin toprağına benzer.
Suyunda yüzen balığa,
Dağlarının, tepelerinin dumanlı eğilimine…”

Meğer ben de doğduğum ve büyüdüğüm topraklara, Çukurova’ya benziyormuşum…
Sağ koluna Seyhan’ı, sol koluna Ceyhan’ı takmış; sırtını Toroslara yaslamış, ufuk çizgisini bir adım ötedeymiş gibi gösteren, engebesiz, uçsuz bucaksız, yokuşsuz mümbit topraklar kadar sıcak ve samimi…

İslam filozofu İbn Haldun, Mukaddime adlı eserinde, kendinden önce yaşamış Müslüman coğrafyacılardan ve Batlamyus’tan etkilenerek çalıştığı ümran ilmi çerçevesinde; coğrafyanın ve iklim koşullarının uygarlıkların gelişmişlik seviyesini belirlediğini vurgular.
Milletlerin ve toplulukların davranış kalıpları üzerine yaptığı tahlillerde, coğrafyanın insan kültürü ve karakteri üzerinde genetik aktarım ve sosyoekonomik şartlar kadar etkili olduğunu ifade eder. Ona göre: Coğrafya kaderdir.

Modern bilim de, insanın fiziksel, biyolojik ve karakteristik özelliklerinin yaşadığı coğrafyayla doğrudan ilişkili olduğunu ortaya koyar. Bu noktada coğrafya bilimi; doğanın insan üzerindeki, insanın doğa üzerindeki etkisini incelemek üzere doğmuştur. Nitekim toplumların kültürel ve manevi değerlerinden, mimarisine, giyiminden yemek alışkanlıklarına kadar birçok sosyal alanı şekillendiren yaşam biçimleri, yaşanılan coğrafya ve iklime göre biçimlenmiştir.

Mesela; yapı malzemeleri, ev mimarisi, şive ve aksan, giyim kuşam, turizm olanakları, tarım ve hayvancılık biçimleri, hatta insan ilişkilerindeki samimiyet veya mesafe… Hepsi yaşanılan yerin, iklimin, hatta denizin tuz oranının bile etkisindedir.

Fransız filozof ve sosyolog Pierre Bourdieu’nün 1920’lerde yaptığı çalışmalarda, bireylerin sınıfsal olarak konumlandığı yerler, mülkiyet ilişkileri, mekânsal yerleşim biçimleri dikkate alınarak oluşturduğu “habitus” teorisi; köyden kente göçün ardından oluşan yerel gettoları ve dayanışma ağlarını açıklar.
Bu teorik çerçevede değerlendirildiğinde, “Hemşerim, memleket nere?” sorusunun son yüzyılda bu kadar sık sorulması, yalnızca nostaljik bir özlem değil; aynı zamanda mekânın insan karakteri üzerindeki iz düşümüne dair sosyolojik bir işarettir.

Evet, coğrafya kaderdir. Ve insan yaşadığı yere benzer.

Savaşlar, küreselleşme, dijitalleşme bizi her ne kadar dönüştürse de, biz hâlâ özünde toprağımız kadar cömert, atalarımız kadar mert; suyumuz, havamız kadar duru ve dürüstüz.

Yedi iklim, yedi bölge, üç deniz ve bir millet…
Biz bu kaderi bin yıldır sırtımızda taşırız.
Hem doğuluyuz hem batılı.
Hep bir arada kalmışlık.
İçimiz de karışık, zihnimiz de.
Kaderimizle bir küs, bir barışık…