Türkiye-Libya Sismik Anlaşması Yunanistan’ı Harekete Geçirdi: Miçotakis AB Zirvesi’ne Taşıdı
Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ile Libya Ulusal Petrol Kurumu (NOC) arasında sismik araştırma yapılmasını hedefleyen yeni mutabakat zaptı, Yunanistan’ın tepkisini çekti. Türkiye ile Libya arasında imzalanan bu son anlaşma, Doğu Akdeniz’deki deniz yetki alanlarıyla ilgili gerilimi yeniden gündeme taşıdı.
Miçotakis’ten AB’ye Hamle: Hedef 2019 Anlaşması
Yunanistan, Türkiye'nin Doğu Akdeniz'deki adımlarına karşı her zaman olduğu gibi bu kez de Avrupa Birliği'ni devreye soktu. Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis, Brüksel’de gerçekleştirilen AB Zirvesi’nde konuyu masaya taşıdı. Ancak Miçotakis, Türkiye ile Libya arasında yeni imzalanan belgeyi değil, Kasım 2019’daki deniz yetki alanları mutabakatını hedef aldı.
Yunanistan, Metne 2019 Vurgusunu Soktu
AB Zirvesi’nde Libya konusunun göç ve güvenlik başlıkları altında ele alınması planlanırken, Yunanistan mutabakat muhtırası meselesinin de metne dahil edilmesini ısrarla talep etti. Bu talep kabul edildi ve zirve sonuç bildirisine 12 Aralık 2019 tarihli AB açıklaması aynen eklendi.
NATO Zirvesi’nden İlk Sinyal Gelmişti
Yunanistan’ın hamlesi, aslında NATO Zirvesi sonrası yapılan açıklamalarla önceden sinyallenmişti. Miçotakis, Lahey’deki zirve sonrasında yaptığı basın toplantısında, Türkiye ile Libya arasında imzalanan deniz yetki alanları mutabakatı için “kabul edilemez, yasadışı ve temelsiz” ifadelerini kullandı. Bu belgenin herhangi bir yasal etkisinin olmadığını savundu.
Miçotakis, konuyla ilgili olarak şunları söyledi:
"Yunanistan, Aralık 2019'da söylediğimiz gibi, bu mutabakatın yasadışı olduğunun, AB tarafından tanınmadığının ve dolayısıyla herhangi bir yasal etki yaratmayacağının bir kez daha sonuç bildirisine dahil edilmesini talep edecek. Bu tekrarın, bu aşamada Libya'nın kesin ve net anlayabileceği bir şekilde yapılmasını önemli buluyorum."
Taraflar Arasındaki Görüş Ayrılığı Sürüyor
Türkiye ve Yunanistan’ın 2019 mutabakatına ilişkin görüşleri tamamen zıt. Ankara, 5 Aralık 2019’da TBMM tarafından onaylanan mutabakatı, Doğu Akdeniz'deki deniz yetki alanlarının belirlenmesinde hukuki bir temel olarak değerlendiriyor. Türk yetkililere göre, belge Türkiye’nin uluslararası hukuktan doğan haklarını savunma ve bölgede oldubittilere karşı çıkma amacı taşıyor.
Türkiye, bu mutabakatla Doğu Akdeniz’deki kıta sahanlığı sınırlarını netleştirdiğini ve BM’ye bildirdiği sınırlar doğrultusunda 18,6 deniz millik bir hat tesis ettiğini belirtiyor.
Yunanistan ise bu yaklaşımı reddediyor. Atina, özellikle Girit Adası’nın varlığının yok sayıldığını öne sürerek, Türkiye-Libya haritalarının bölgedeki deniz alanlarını gayrimeşru şekilde tahsis ettiğini savunuyor. Yunan hükümeti, bu haritalarda Girit’in güneyindeki suların büyük kısmının Libya’ya, küçük bir kısmının ise Türkiye’ye bırakıldığını dile getiriyor.
SAFE Hamlesi: Yunanistan, Türkiye’nin AB Fonuna Katılımından Rahatsız
Yunanistan’ın bir diğer rahatsızlığı ise Türkiye’nin Avrupa Birliği’nin ortak savunma fonu SAFE’e (Avrupa İçin Güvenlik Eylemi) dahil edilme süreci. 150 milyar Euro’luk bu fona Türkiye’nin erişim sağlaması için çabalar sürerken, Yunanistan bu durumu önlemek için devreye girdi. Şimdilik bu girişimden sonuç alınamasa da, Yunanistan’ın zirve metnine eklenmesini sağladığı bir paragraf ileride veto kozuna dönüşebilir.
AB zirve metninde, “AB, dış ve güvenlik politikası hedeflerimizi paylaşan benzer düşünen ortaklarla birlikte çalışmanın önemini vurgular” ifadesi yer aldı. Ayrıca, AB'nin İngiltere ve Kanada ile kurduğu savunma ortaklıklarının memnuniyetle karşılandığı belirtildi. Bu, SAFE’e katılımda üyelerin güvenlik çıkarlarına zarar veren ülkelerin dışlanabileceğine yönelik bir atıf olarak değerlendiriliyor.
Türkiye’nin SAFE fonundan AB ülkeleriyle eşit düzeyde yararlanmak istemesi durumunda, AB ile ikili güvenlik anlaşması imzalaması gerekecek. Bu anlaşma ise tüm üye ülkelerin onayını gerektiriyor. Yunanistan’ın bu aşamada süreci yavaşlatmak ya da yönlendirmek amacıyla devreye girebileceği yorumları yapılıyor.