Tarihin en büyük bale prodüksiyonu olarak sahnelendi; Moskovalı Uyuyan Güzel Bodrum’a geldi
Uyuyan Güzel balesinin dünya prömiyeri, 15 Ocak 1890'da St. Petersburg'daki Mariinski Tiyatrosu'nda Pyotr İlyiç Çaykovski'nin bestesiyle gerçekleşti. Marius Petipa’nın koreografisiyle sahnelenen eser, görkemli sahne ve kostüm tasarımları, seçkin dansçı kadrosu ve peri masallarından ilham alan büyülü konusuyla, Mariinski'nin yıllık bütçesinin yaklaşık yüzde 25'i, bu bale prodüksiyonu için harcandı. Çar III. Aleksandr’ın huzurunda gerçekleştirilen ilk temsilde, 19. yüzyıl Rus bale sahnesinin en büyük prodüksiyonlarından biri sanatseverlerle buluştu.
Çaykovski ve Petipa’nın Uyuyan Güzel üzerinde ilk kez güç birliği yapması, İmparatorluk Tiyatroları Müdürü Ivan Vsevolozhsky’nin 1888’deki önerisiyle başladı. Fransız yazar Charles Perrault’nun La Belle au bois dormant (Ormandaki Uyuyan Güzel) masalından esinlenen Vsevolozhsky, bu klasik peri masalını görkemli bir bale olarak sahnelemeyi düşündü.
Orijinal oyuncu kadrosu I. Perde kostümlerini giymiş, ortada Aurora rolünde Carlotta Brianza | Mariinski Tiyatrosu, 1890
“Tarifsiz bir büyülenme”
Ünlü besteci Çaykovski’ye yazdığı mektupta, eserin XIV. Louis döneminin saray ihtişamıyla sahnelenmesini hayal ettiğini ve müzikte Lully, Bach, Rameau gibi barok ustaların üslubuna göndermeler yapılabileceğini belirtti. Çaykovski, Fransız kültürüyle yoğrulmuş bir çevrede yetişmenin de etkisiyle bu fikre derhal büyük bir heyecanla sarıldı. Besteci, Vsevolozhsky’ye cevabında bu projeden “tarifsiz bir büyülenme” duyduğunu ve böylesine büyülü bir masal için müzik yazmaktan daha iyi bir şey düşünemediğini iletti. Böylece, Çaykovski’nin Kuğu Gölü’nden sonraki ikinci bale eseri olacak Uyuyan Güzel için hazırlıklar resmen başladı.
Uyuyan Güzel balesinin 1890'daki temsilinden bir kare
Vsevolozhsky, masalı baleye uyarlarken Perrault’nun metnine bazı yenilikler ekledi. Bale librettosu, Perrault’nun orijinal öyküsü ile Grimm Kardeşler’in uyarlamasını harmanlıyordu. Grimm versiyonunda olduğu gibi, lanete rağmen prensesin anne ve babasının 100 yıllık uykudan sağ çıkıp kızlarının düğününü görecekleri bir son tercih edildi. Ayrıca Vsevolozhsky, balenin finaline Perrault’nun diğer masal kahramanlarını da dahil etti. Külkedisi, Çizmeli Kedi, Kırmızı Başlıklı Kız, Mavi Sakal, Mavi Kuş ile Prenses Florine gibi karakterler düğün sahnesindeki büyük eğlence içinde konuk olarak yer aldı. Hatta Vsevolozhsky, son perdeye “Perrault’nun tüm masal kahramanlarının katıldığı bir quadrille* kesinlikle gerekli” diye not düşerek masalsı atmosferi doruğa çıkardı. Fransız peri masallarına böylesine vurgu yapılması tesadüf değildi. Paris’te yıllar geçirmiş bir sanat aşığı olan Vsevolozhsky, Rusya ile Fransa arasında kültürel bir köprü kurmak istiyordu.
Mavi Kuş rolünde Enrico Cecchetti ve Prenses Florine rolünde Varvara Nikitina | Mariinsky Tiyatrosu, 1890
Mariinski Tiyatrosu’nun yıllık bütçesinin dörtte biri harcandı
Vsevolozhsky, balenin öyküsünü kaleme almanın yanı sıra dekor ve kostüm tasarımlarını da bizzat üstlendi. Ormandaki Uyuyan Güzel masalını, XIV. Louis dönemi saray görkemini yansıtan bir sahne şölenine dönüştürmeyi amaçladı. Dönemin anlatımlarına göre bu yapım, “en ayrıntılı ve en masraflı sahne-kostüm çalışması” olarak tanıtıldı. Mariinski Tiyatrosu’nun yıllık bütçesinin yaklaşık dörtte biri bu bale için harcandı. Bu da o dönemde Rusya’da bale sanatına ayrılan kaynakların olağanüstü boyutlara ulaştığını gösteriyordu. Eleştirmenler, görkemli sahne düzeninin “bir masaldan çok dev bir eğlence tablosu” izlenimi verdiğini yazdı.
Moskova Devlet Balesi'nde yer alan bilgiye göre Uyuyan Güzel balesi, 42 bin rubleye (devrim öncesi) mâl oldu.
TIKLAYIN | Kuğu Gölü: Gelmiş geçmiş en bilinen bale yapıtı mı, Sovyetler Birliği darbe girişimi simgesi mi?
Prenses Aurora rolünde Carlotta Brianza | Mariinsky Tiyatrosu, 1890
Balerinlerin “kraliçelik sınavı”
Çaykovski, balenin gördüğü ilgiden duyduğu memnuniyeti mektuplarında dile getirerek “Bu eserin kaderi Kuğu Gölü’nünkünden çok farklı olacak gibi görünüyor” diye yazdı. Bilindiği üzere Kuğu Gölü 1877’deki ilk prodüksiyonu beklenen ilgiyi görmemişti. Çaykovski, 1893’te öldüğünde Uyuyan Güzel henüz üçüncü sezonundaydı, üç yıl içinde 50’den fazla temsil sayısına ulaşmıştı. 1900 yılına gelindiğinde Uyuyan Güzel, İmparatorluk Balesi repertuvarında Petipa’nın Firavunun Kızı balesinden sonra en sık sahnelenen ikinci eser konumundaydı.
On yıllık süre zarfında 200’den fazla temsil yapılarak bu alanda kırılması güç bir rekora imza atıldı.
Günümüzde ise Uyuyan Güzel balesi, klasik bale repertuvarının en prestijli ve teknik açıdan en zorlu eserlerinden biri olarak sahnelenmeye devam ediyor. Mariinski, Bolşoy, İngiltere Kraliyet Balesi gibi topluluklar genellikle Petipa-Çaykovski’nin orijinal koreografisine sadık kalırken, bazı yapımlar modern yorumlar ve sadeleştirilmiş dekorlarla öne çıkıyor. Özellikle Aurora’nın ünlü Rose Adagio sahnesi hâlâ balerinler için “kraliçelik sınavı” sayılıyor. Görkemli kostümler, masalsı atmosfer ve Çaykovski’nin eşsiz müziği sayesinde eser hem klasik baleseverler hem de genç izleyiciler için büyüsünü koruyor.
TIKLAYIN | Bodrum Kalesi: Rodos Şövalyeleri'nden Osmanlı'ya, Halikarnas Balıkçısı'nın cezaevinden sanata; 22. Bale Festivali başladı
Moskova Klasik Bale Tiyatrosu Bodrum’da sahne aldı
Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü tarafından, Türkiye İş Bankası’nın katkılarıyla düzenlenen 22. Uluslararası Bodrum Bale Festivali devam ediyor. 1–25 Ağustos 2025 tarihleri arasında gerçekleşen festivalin uluslararası konuğu, dünyaca ünlü Moskova Klasik Bale Tiyatrosu N. Kasatkina ve V. Vasilov oldu.
Moskova Klasik Bale Tiyatrosu'nun Uyuyan Güzel balesi | 22. Uluslararası Bodrum Bale Festivali
5-6 Ağustos akşamları sahnelenen Uyuyan Güzel balesi, Bodrum Kalesi’nin tarihî atmosferinde sanatseverlere unutulmaz bir gece yaşattı. Pyotr İlyiç Çaykovski’nin ölümsüz müziğiyle hayat bulan eser, Charles Perrault’un klasik masalından uyarlandı. Libretto ve koreografi, Rus klasik balesine modern bir soluk kazandıran Natalia Kasatkina ve Vladimir Vasilov tarafından uyarlandı.
1950’li yıllarda Bolşoy Tiyatrosu’nda yıldızlaşan Kasatkina, eşi Vasilov ile sanat yönetmenliğini üstlendiği Moskova Klasik Bale Tiyatrosu, klasik baleyi çağdaş bir bakış açısıyla yeniden yorumlamayı sürdürüyor.